کلمات_قصار_نهج_البلاغه
حکمت_شماره_147

لِکُمَيْلِ بْنِ زِيَاد النَّخَعِيِّ


بخش اوّل:
قَالَ کُمَيْلُ بْنُ زِيَاد: أَخَذَ بِيَدِي أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب(عليه السلام)، فَأَخْرَجَنِي إِلَى الْجَبَّانِ، فَلَمَّا أَصْحَرَ تَنَفَّسَ الصُّعَدَاءَ، ثُمَّ قَالَ:
يَا کُمَيْلُ بْنَ زِيَاد: إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ أَوْعِيَةٌ، فَخَيْرُهَا أَوْعَاهَا، فَاحْفَظْ عَنِّي مَا أَقُولُ لَکَ: النَّاسُ ثَلاَثَةٌ: فَعَالِمٌ رَبَّانِيٌّ، وَمُتَعَلِّمٌ عَلَى سَبِيلِ نَجَاة، وَهَمَجٌ رَعَاعٌ أَتْبَاعُ کُلِّ نَاعِق، يَمِيلُونَ مَعَ کُلِّ رِيح، لَمْ يَسْتَضِيئُوا بِنُورِ الْعِلْمِ، وَلَمْ يَلْجَئُوا إِلَى رُکْن وَثِيق.
يَا کُمَيْلُ: الْعِلْمُ خَيْرٌ مِنَ الْمَالِ، الْعِلْمُ يَحْرُسُکَ وَأَنْتَ تَحْرُسُ الْمَالَ، وَالْمَالُ تَنْقُصُهُ النَّفَقَةُ، وَالْعِلْمُ يَزْکُوا عَلَى الاِْنْفَاقِ، وَصَنِيعُ الْمَالِ يَزُولُ بِزَوَالِهِ.
يَا کُمَيْلُ بْنَ زِيَاد: مَعْرِفَةُ الْعِلْمِ دِينٌ يُدَانُ بِهِ، بِهِ يَکْسِبُ الاِْنْسَانُ الطَّاعَةَ فِي حَيَاتِهِ، وَجَمِيلَ الاُْحْدُوثَةِ بَعْدَ وَفَاتِهِ، وَالْعِلْمُ حَاکِمٌ، وَالْمَالُ مَحْکُومٌ عَلَيْهِ.
يَا کُمَيْلُ: هَلَکَ خُزَّانُ الاَْمْوَالِ وَهُمْ أَحْيَاءٌ، وَالْعُلَمَاءُ بَاقُونَ مَا بَقِيَ الدَّهْرُ: أَعْيَانُهُمْ مَفْقُودَةٌ، وَأَمْثَالُهُمْ فِي الْقُلُوبِ مَوْجُودَةٌ.
از سخنان امام(عليه السلام)
به کميل بن زياد نخعى است
کميل بن زياد مى گويد: اميرمؤمنان على بن ابى طالب(عليه السلام) دست مرا گرفت و به سوى صحرا (خارج شهر کوفه) برد هنگامى که به صحرا رسيد آه پردردى کشيد و فرمود: اى کميل بن زياد! دل ها همانند ظرف هاست پس بهترين آنها ظرفى است که مقدار بيشترى را بتواند نگهدارى کند بنابراين آنچه را به تو مى گويم حفظ کن و در خاطر خود بسپار. مردم سه گروهند: علماى ربانى، دانش طلبان در طريق نجات و احمقانِ بى سر و پا و بى هدف که دنبال هر صدايى مى روند و با هر بادى حرکت مى کنند; آنهايى که با نور علم روشن نشده و به ستون محکمى پناه نبرده اند. اى کميل! علم از مال بهتر است (چرا که) علم، تو را پاسدارى مى کند ولى تو بايد مال را پاسدارى کنى. مال با هزينه کردن کاستى مى گيرد در حالى که علم، با انفاق افزون مى گردد. دست پروردگانِ مال، با زوال آن از بين مى روند. (ولى دست پروردگان علوم پايدارند) اى کميل بن زياد! آشنايى با علم و دانش آيينى است که انسان به آن جزا داده مى شود و بايد به آن گردن نهد، به وسيله آن در دوران حيات، کسب طاعت فرمان خدا مى کند و بعد از وفات نام نيک از او مى ماند. (در حالى که مال به تنهايى نه وسيله طاعت است نه سبب نيک نامى بعد از مرگ) علم حاکم است و مال محکوم عليه (علم فرمانده است و مال فرمان بردار). اى کميل! ثروت اندوزان هلاک شده اند در حالى که ظاهراً در صف زندگانند; ولى دانشمندان تا جهان برقرار است زنده اند خود آنها گرچه از ميان مردم بيرون رفته اند; ولى چهره و آثارشان در دل ها ثبت است.