قسمت سوم

در سومين جمله مى فرمايد: «کسى که توفيق استغفار يابد از آمرزش محروم نمى شود»; (وَمَنْ أُعْطِيَ الاِْسْتِغْفَارَ لَمْ يُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ).
«توبه» ندامت از گذشته و بازگشت به سوى خداست و «استغفار» يکى از شرايط آن است و در واقع ذکر استغفار بعد از توبه در کلام امام(عليه السلام) از قبيل ذکر خاص بعد از عام است. البته گاه استغفار و توبه به يک معنا نيز استعمال مى شوند; به هر حال خداوند غفور و ودود وعده داده که مستغفرين را مورد محبت قرار دهد و آنها را مشمول آمرزش و مغفرت خويش سازد.
در چهارمين جمله مى فرمايد: «کسى که توفيق شکرگزارى پيدا کند از فزونى نعمت محروم نخواهد شد»; (وَمَنْ أُعْطِيَ الشُّکْرَ لَمْ يُحْرَمِ الزِّيَادَةَ).
اين وعده الهى است که در آيات ذيل خواهد آمد و عقل و خرد انسان نيز گواه بر آن است، زيرا شکرگزاران لياقت خود را با اين عمل براى فزونى نعمت ثابت مى کنند و خداوند حکيم که هر کارش روى حساب و حکمت است به اين گونه افراد نعمت بيشترى مى بخشد.
البته مى دانيم شکر حقيقى تنها شکر به زبان نيست بلکه مرحله مهم تر آن شکر عملى است و آن اين است که از هر نعمتى در جاى خود استفاده کند و نعمت هاى الهى را وسيله عصيان و نافرمانى حق نسازد.
به دنبال اين کلمات حکمت آميز مرحوم سيّد رضى مى گويد: «تصديق و تأييد اين گفتار (درباره امور چهارگانه و نتايج آن) در قرآن مجيد است»; (قالَ الرَّضِيُ وَتَصديقُ ذلِکَ کِتابُ اللهِ).
«خداوند در مورد دعا مى فرمايد: مرا بخوانيد تا (دعاى) شما را اجابت کنم»; (قالَ اللهُ في الدُّعاءِ: (ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَکُمْ)(1)).
درباره استغفار مى فرمايد: «هرکس کار بدى انجام دهد يا به خود ستم کند، سپس از خداوند طلب آمرزش نمايد، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد يافت»; (وَمَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّهَ يَجِدِ اللّهَ غَفُوراً رَحِيماً).(2)
درباره شکر مى فرمايد: «اگر شکرگزارى کنيد، (نعمت خود را) بر شما افزون خواهم کرد»; (لَئِنْ شَکَرْتُمْ لاََزِيدَنَّکُمْ).(3)
درباره توبه مى فرمايد:

«پذيرش توبه از سوى خدا، تنها براى کسانى است که کار بد را از روى جهالت انجام مى دهند، سپس به زودى توبه مى کنند. خداوند، توبه چنين کسانى را مى پذيرد; و خدا دانا و حکيم است»; (إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَة ثُمَّ يَتُوبُونَ مِنْ قَرِيب فَأُولئِکَ يَتُوبُ اللّهُ عَلَيْهِمْ وَکانَ اللّهُ عَلِيماً حَکِيماً).(4)
همان گونه که در بالا آمد در منابع فراوانى استدلال به اين آيات در کلام امام(عليه السلام)است نه کلام سيّد رضى و اين استدلال نشان مى دهد که امامان معصوم(عليهم السلام) بسيارى از سخنان پربار خود را از قرآن مجيد و تفسير آن برگزيده اند.
اين امور چهارگانه به طور گسترده در روايات معصومان(عليهم السلام) نيز آمده است. از جمله در حديثى از پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله)مى خوانيم که فرمود: «خَيْرُ الْعِبادَةِ الاِْسْتِغْفارُ; بهترين عبادت استغفار است».(5)
در حديث ديگرى از همان حضرت آمده است: «أکْثِرُوا مِنَ الاِْسْتِغْفارِ فَإنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ لَمْ يُعَلِّمْکُمُ الاْسْتِغْفارَ إلاّ وَهُوَ يُريدُ أنْ يَغْفِرَ لَکُمْ; زياد استغفار کنيد زيرا خداوند متعال استغفار را به شما نياموخته مگر به اين جهت که مى خواهد شما را بيامرزد».(6)
تأثير استغفار در برطرف شدن مشکلات و هموم و غموم و فزونى رزق نيز طبق روايات قابل انکار نيست.
درباره اهميت شکر نيز همين بس که در حديثى از امام اميرالمؤمنين در «غررالحکم» مى خوانيم: «اَوَّلُ ما يَجِبُ عَلَيْکُمْ لِلّهِ سُبْحانَهُ شُکْرُ أياديهِ وَابْتِغاءُ مَراضيهِ; نخستين چيزى که بر شما در برابر خداوند سبحان واجب است شکر نعمت هاى او و به دست آوردن موجبات خشنودى اوست».(7)

(1). غافر، آيه 60.
(2). نساء، آيه 110.
(3). ابراهيم، آيه 7.
(4). نساء، آيه 17.
(5). کافى، ج 2،

آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای: «اگر الگوی زن، زینب و فاطمه‌ی زهرا سلام‌الله علیها باشند، کارش عبارت است از فهم درست، هوشیاری در درک موقعیتها و انتخاب بهترین کارها؛ ولو با فداکاری و ایستادن پای همه چیز.» ۷۷/۰۸/۲۲

✨ حضرت زینب سلام الله علیها چنان مستغرق در ذات غیب الغیوبی بود که وقتی حضرت سیدالشهداء، صاحب مقام صادر اول به شهادت رسید، در کنار بدن شریف برادر به محضر حضرت ذات عرض کرد: «اللّهُمَّ تَقَبَّل مِنّٰا هٰذا قَلِیل القُرْبٰان»

امام تجلی و اسم اعظم و خلیفه‌ی خدا و اول شخص وجود و قبله‌ی خلایق است اما حضرت زینب بنت علی بن ابیطالب علیهم السلام چنان فانی در ذات است که تجلی اعظم ذات را در محضر ذات غیبی قلیل می‌داند. این مقام خاص اهل‌بیت علیهم السلام است که خود را که اسم اعظم احدی حقند، در برابر ذات، فقر و ضعف محض می‌دانند و این سرّ امامت است لذا برخی معتقدند حضرت زینب به این سرّ یعنی فقر و اضطرار محض در محضر ذات راه یافت و مدتی بنا به مصلحت الهی، وصی امام و صاحب فتوا شد. عنقریب بود که امام شود لذا تا سرّ امامت ارتقاء یافت و به ولایت اتمّ تکوینی و نبوت انبائی نائل شد به طوری که در خطبه هایش، به صوت علی مرتضی ایراد خطبه می‌فرمود.

???

قسمت دوم

شرح و تفسير : اين چهار چيز را دريابيد ج-۱۳
امام(عليه السلام) در اين کلام حکيمانه به چهار نعمت الهى اشاره مى فرمايد که هرگاه محقق شوند چهار نعمت ديگر را به دنبال خود دارند. مى فرمايد: «کسى که توفيق چهار چيز پيدا کند از چهار چيز محروم نخواهد شد»; (مَنْ أُعْطِيَ أَرْبَعاً لَمْ يُحْرَمْ أَرْبَعاً).
اشاره به اين که اين چهار چيز با آن چهار چيز لازم و ملزوم يکديگرند همان گونه که در قرآن هم به آن اشاره شده و در ذيل اين کلام خواهد آمد.
نخست اين که: «کسى که توفيق دعا يابد از اجابت محروم نمى گردد»; (مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الاِْجَابَةَ).
زيرا همان گونه که در ذيل خواهد آمد اين وعده الهى است که فرموده است دعا کنيد تا من اجابت کنم.
دعا ـ همان گونه که قبلاً هم گفته ايم ـ يکى از مهم ترين عبادات و امور سرنوشت ساز در زندگى بشر است. انسان بايد تمام تلاش و کوشش خود را در رسيدن به اهداف صحيح به کار گيرد; ولى در بسيارى از موارد عاجز و ناتوان مى شود و دستش از همه جا کوتاه مى گردد. اينجاست که رو به درگاه الهى مى آورد و با اظهار عجز از لطف و کرم او استمداد مى جويد و با اين عمل شايسته اين مى شود که خدا آن نعمت را چنانچه صلاح او باشد به او بدهد و اگر صلاح او نباشد پاداش مهم ترى ـ طبق آنچه در روايات آمده ـ براى او ذخيره مى کند.
البته قبولى دعا شرايطى دارد که ما آن را به طور مشروح در مقدمه مفاتيح نوين آورده ايم.
دوم اين که: «کسى که توفيق توبه پيدا کند از قبول آن محروم نمى گردد»; (وَمَنْ أُعْطِيَ التَّوْبَةَ لَمْ يُحْرَمِ الْقَبُولَ).
انسان همواره در معرض لغزش هاست; هواى نفس و شهوات از درون و وسوسه هاى شياطين انس و جن و زرق و برق دنيا از برون دائماً طوفانى در اطراف او به راه مى اندازد و گاه گرفتار لغزش مى گردد. اگر باب توبه به روى او گشوده نشود مأيوس مى گردد و به دنبال آن در درياى گناه غوطهور خواهد شد. اما خداوند رحمان و رحيم درهاى توبه و اصلاح خويشتن را به روى او گشوده و وعده قبول به توبه کنندگان حقيقى داده است تا از رحمت خدا مأيوس نشوند و از مسير حق منحرف نگردند. امام سجاد(عليه السلام) در مناجات تائبين مى فرمايد: «إلهي أنْتَ الَّذي فَتَحْتَ لِعِبادِکَ باباً إلى عَفْوِکَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ وَقُلْتَ: (تُوبوا إِلَى اللهِ تَوْبَةً نَصُوحاً) فَما عُذْرَ مَنْ أغْفَلَ دُخُولَ الْبابِ بَعْدَ فَتْحِهِ; خداوندا تو کسى هستى که درى به روى بندگان خود گشوده اى و نام آن را توبه گذارده اى و فرموده اى: «همگى به سوى خدا باز گرديد و توبه خالص کنيد» با اين حال آنان که غافل مى شوند تا از اين در به سوى عفو الهى وارد شوند چه عذرى دارند».

ادامه دارد…