قِلَّةُ الْعِيَالِ أَحَدُ الْيَسَارَيْنِ.

امام(عليه السلام) فرمود:
کمى عائله يکى از دو آسايش است.

شرح و تفسير ج-۱۳

يکى از طُرُق آسايش
امام(عليه السلام) در اين کلام نورانى اشاره به واقعيتى درباره آسايش خانواده ها مى کند و مى فرمايد: «کمى عائله يکى از دو آسايش است»; (قِلَّةُ الْعِيَالِ أَحَدُ الْيَسَارَيْنِ).
انسان در دو حالت از نظر زندگى مادى در آسايش است: نخست اين که مال و درآمد فراوانى داشته باشد که جوابگوى عائله او باشد، هرچند عائله اش سنگين به نظر رسد و راه ديگر اين که اگر درآمد او اندک است افراد خانواده او نيز کم باشند تا به زحمت نيفتد. اين در واقع تسلى خاطر براى کسانى است که فرزندان کمى دارند و از کمى فرزندان رنج مى برند مثل اين که در ميان مردم معمول است که اگر کسى خانه کوچکى داشته باشد به او مى گويند غمگين نباش مشکلات تو کمتر است; هر که بامش بيش برفش بيشتر.
اين سخن شبيه چيزى است که در کتاب «ادب الکتاب» آمده است که مى گويد: «اَلْقَلُم أحَدُ اللِّسانَيْنِ وَالْعَمُّ أحَدُ الاَْبَوَيْنِ وَقِلَّةُ الْعِيالِ أَحَدُ الْيَسارَيْنِ وَالْقَناعَةُ أحَدُ الرِّزْقَيْنِ وَالْهَجْرُ أَحَدُ الْفِراقَيْنِ وَالْيَأْسُ أَحَدُ النَّجْحَيْنِ; قلم يکى از دو زبان و عمو يکى از دو پدر و کمى عيال يکى از دو آسايش و قناعت يکى از دو روزى و قهر کردن يکى از دو فراق و مأيوس شدن يکى از دو پيروزى است».(1)
در اين که آيا اين سخن امام(عليه السلام) تشويقى بر تحديد نسل به هنگام محدود بودن درآمدهاست يا نه اختلاف نظر است.
بعضى معتقدند که اين کلام حکيمانه ناظر به مسئله تحديد نسل است و جامعه اسلامى را دعوت مى کند که در صورت کمبودها، مواليد را کنترل کنند مبادا به زحمت بيفتند، در حالى که جمعى ديگر عقيده دارند اين جمله چنين مفهومى را ندارد، بلکه تنها بيان واقعيت است و تسلى خاطرى است براى کسانى که فرزندان کمى دارند و از آن رنج مى برند. درست مثل اين که هرگاه کسى مرکبى نداشته باشد به او مى گويند: نداشتن مرکب سبب آسودگى از هزينه هاى مختلف آن است.

(1). مصادر نهج البلاغه، ج 4، ص 122 .