کلمات_قصار_نهج_البلاغه

وقال عليه السلام :
قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْهِ.

دلهاى انسان‏ها همچون حيوانات وحشى است، هر كس از راه‏ محبت وارد شود با او الفت مى‏ گيرند.

امام در اين کلام حکمت آميز درس مهمى براى صيد دل ها و جلب و جذب دوستان مى دهد. مى فرمايد: «دل هاى انسان ها وحشى و رمنده است هرکس با آنها انس گيرد رو به سوى او مى کنند»; (قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْهِ).
اشاره به اينکه انسان، نسبت به کسانى که نمى شناسد نوعى احساس بيگانگى مى کند; ولى اگر طرف مقابل از طريق محبت وارد شود در برابر او رام مى شود. به گفته بعضى از شارحان نهج البلاغه اين مطلب براى انسانى که تازه در شهر يا در محله اى وارد مى شود و سکنا گزيند کاملاً محسوس است او حتى از همسايگان نزديکش فاصله مى گيرد اما اگر چند بار با او سلام و عليک کنند و به ديدارش بروند و هديه اى برايش بفرستند رابطه دوستى آنها مستحکم مى شود.
آنچه بعضى پنداشته اند که اين کلام حکمت آميز با اصل مدنىّ بالتبع بودن انسان سازگار نيست اشتباه بزرگى است. درست که انسان ذاتاً روح اجتماعى دارد و نمى تواند تنها زندگى کند و تمام پيشرفت ها و موفقيت ها بشر در سايه همين روح اجتماعى است; ولى اين بدان معنا نيست که در برابر هر فرد ناشناخته اى اظهار محبت و دوستى کند و با او الفت بگيرد.
الفت گرفتن احتياج به مقدمات دارد همان گونه که عداوت و دشمنى نيز مقدماتى مى خواهد و نظر امام(عليه السلام)به اين حقيقت است که در روايات ديگرى نيز وارد شده و در گفتار معروف: «الاْنْسانُ عَبيدُ الاْحْسانِ; انسان بنده احسان است» منعکس است.
شاعر عرب نيز مى گويد
شاعر عرب نيز مى گويد:
وَإنّى لَوَحْشِىٌّ إذا ما زَجَرْتَني *** وَإنّى إذا ألَّفْتَني لاََلُوفٌ
هنگامى که از من دورى کنى من از تو رميده مى شوم ولى هنگامى که از در الفت در آيى با تو الفت مى گيرم.
اين که در بعضى از شروح به واسطه حل نشدن مشکل «مدنىٌّ بالطبع» بودن انسان يا وحشى بودن قلوب اين تفسير را پذيرفته اند که منظور از «رجال» همه انسان ها نيستند بلکه افراد بزرگ و قدرتمندِ اجتماع اند، تفسير نادرستى به نظر مى رسد، زيرا ظاهر عبارت اشاره به همه يا اغلب انسان هاست نه گروه اندکى.
شاهد اين سخن حديثى است که از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) نقل شده که فرمود: «ثَلاَثٌ يُصْفِينَ وُدَّ الْمَرْءِ لاَِخِيهِ الْمُسْلِمِ يَلْقَاهُ بِالْبُشْرِ إِذَا لَقِيَهُ وَيُوَسِّعُ لَهُ فِي الْمَجْلِسِ إِذَا جَلَسَ إِلَيْهِ وَيَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الاَْسْمَاءِ إِلَيْهِ; سه چيز است که محبت انسان را نسبت به برادر دينى اش صفا مى بخشد با چهره گشاده با او روبرو شود و در مجلس جاى مناسب به او دهد و او را به محبوب ترين نام هايش صدا بزند».